Of je nu coach bent, opvoeder, leerkracht of vriendin. Iedereen die een ander wil helpen gelukkig te zijn en het beste uit zichzelf te halen kan net dat verschil maken door een juiste vraag te stellen. Wat maakt vragen stellen zo krachtig?
Er zijn meerdere manieren om anderen te helpen. Gewoon liefdevol aanwezig zijn, bijvoorbeeld, is heel heilzaam als iemand verdrietig is. Goed advies geven is heel fijn als het gaat om praktische zaken. Maar als je iemand wil helpen ontwikkelen, dan is er vaak inzicht nodig, waarop er andere keuzes gemaakt kunnen worden.
De krachtigste inzichten komen op in de persoon zelf. Hoe inzichtelijk je het ook maakt door iets uit te leggen, de conclusie die iemand daarover zelf maakt is waar het om gaat. Een inzicht echter gaat nog verder dan een conclusie. Een inzicht is een conclusie die in de onderbuik een aha geeft. Als het hart en het nieuwe idee met elkaar resoneren. Die magie ontluik je als je in je gesprek de woordelijke ingrediënten gebruikt die de cliënt aangeeft en daarop door gaat vragen. Dit, omdat je dan insteekt op het ontwikkelingsniveau van deze persoon.
Met vragen kun je behoorlijk sturen in een gesprek. Je kunt iemand antwoorden laten geven die jij wilt horen, door je vraag heel gesloten te stellen of langzaam een bepaalde richting in te sturen. Dat laatste doe je als coach of therapeut ook, daarom zijn je intentie en focus heel belangrijk. Je kunt aansturen op dat de ander overtuigd raakt van het gebruik van medicijnen bijvoorbeeld of, in het geval van een vriendschap, over het advies een geldbedrag te lenen, ik noem maar wat. Dat is allemaal heel gemakkelijk, maar niet altijd even goed voor die ander. Wat je als hulpverlener wilt is:
- Aansturen op het ontwaken van het volste potentieel van deze persoon en
- zelfredzaamheid en eigen verantwoordelijkheid stimuleren.
Al je vragen willen met die intentie worden gesteld. Maar ook alle vragen willen met die intentie worden beantwoord! Ook de vragen die je aan jezelf stelt. Gelukkig hebben we daarvoor ons emotionele navigatiesysteem. Die zal je altijd eerlijke feedback geven. Je moet het alleen wel leren horen en ernaar luisteren.
Voorbeelden van handige en onhandige vraagstellingen
Laten we eens een aantal type vragen bekijken die deze intentie stimuleren of juist de zelfredzaamheid verminderen.
"Waarom deed je dat, doe je niet zo of…?" Waarom-vragen over het functioneren van de ander verbergen altijd een oordeel in zich. Stel die liever anders. Je intentie is inzicht te creëren, dus je wilt de persoon niet aanvallen, maar laten nadenken. Beter zou zijn: “Wat maakte dat je…?”
"Wat heb je nodig?" Dit vind ik persoonlijk ook een but-vraag, waarom? Je stuurt hier aan op een oplossend vermogen, maar als iemand dat wist, zou hij of zij het wel geregeld hebben voor zichzelf. Er is bij een hulpvraag een onvermogen of een blinde vlek. De reden van dit soort vragen is natuurlijk om de blik naar binnen te keren en te gaan voelen, die intentie is mooi, maar de vraag is wellicht makkelijker te beantwoorden als je zou vragen: “Wat zou je fijn vinden?” Dan stuur je aan op de gevoelslaag en die mag ook irrationeel zijn. Jij bent er als coach dan om dit in een vorm of interventie te gieten die wel te overzien en reëel is. Als dit vervolgens samen met jou vorm krijgt kun je vragen: “Welke stap kun je nu al zetten in die richting?”
Als je in het verhaal van de cliënt iets geks tegenkomt, waarvan jij denkt dat het belangrijk is om aan te geven dat dat niet klopt, kun je dit beter niet doen door je feedback te bekrachtigen met een “Vind je ook niet?” Als je dit soort vragen stelt dwing je de ander het met jou eens te zijn en is er geen ruimte meer voor een andere route. Hiermee ontneem je de ander het roer. Beter kun je vragen “Wat vind je daar van?” En dan als coach oordeelloos blijven ten opzichte van het antwoord! Hiermee wijs je op zaken die mogelijk voor jou niet correct voelen en waar inzicht in wil komen, maar laat je de cliënt zelf richting bepalen.
Ook met het geven van advies valt me vaak op dat coaches (of ouders) hun vragen vaak te gesloten stellen, bijvoorbeeld: “Zou je dit prettig vinden of juist dat?” Maar om de zelfredzaamheid te bevorderen willen we dat de cliënt vooral zélf nadenkt en dus willen we er altijd een open einde aan geven door bijvoorbeeld het woordje ‘of’ in te zetten: “Zou dit wat zijn misschien of dat of…?” zo blijft er ruimte voor eigen inbreng.
Wat ik zelf altijd heel leuk vind is belemmerende overtuigingen loswrikken met een humoristische vraag, zoals: “Oh ja?” of als iemand bijvoorbeeld vast overtuigd is dat iets altijd op een bepaalde manier gaat en juist die overtuiging maakt dat het niet meer open is, dan zal ik zeggen “Altijd?” waardoor je direct de overtuiging aan het wankelen brengt. En dit kan op legio manieren natuurlijk.
Dit zijn zomaar wat vragen om je aan het denken te zetten over je vraagstellingen als coach, ouder of vriend(in). Wat ik het liefst zou zien ontwikkelen in een ieder die anderen helpt is de kracht van goede vragen stellen. Vraag jezelf dus af: Met welke intentie stel ik deze vraag en kloppen de woorden en de vorm van de zin met het doel dat ik voor ogen heb?
Het EEC biedt een reeks trainingsmodules voor coaches, waar dit soort dingen veelvuldig aan bod komen. Kijk in onze agenda voor het actuele aanbod.
